سنگ خورشید یا سان‌استون (Sunstone) درمیان طراحان خلاق جواهرات و به خصوص در میان مردم مناطقی که در آن به صورت تجاری استخراج میشود، از محبوبیت خاصی برخوردار است. این یک سنگی نیست که در هر فروشگاه جواهر دیده میشود. بسیاری از خریداران جواهرات هرگز این سنگ را ندیده‌اند اما به محض اینكه به شخصی سان‌استون را نشان دهید اغلب مجذوب آن شده و می‌خواهند آن را امتحان كنند.
تاریخچه سنگ خورشید
سنگ خورشید حداقل برای چند صد سال شناخته شده است. ذخایر سان‌استون اورگن توسط بومیان آمریکایی کشف شده است که سنگهای قیمتی را جمع میکنند ، آنها را به صورت گنجینه نگه داشته و یا معامله میکنند. گاهی اوقات مرده‌های خود را با یک کیسه کوچک از سنگ دفن می‌کردند. ذخایر سنگ خورشید در نزدیکی دریاچه بایکال در روسیه در اوایل دهه 1800 و ذخایر جنوب نروژ در اواخر دهه 1800 معدنکاری شدند. برخی از آنها هنوز در این مناطق تولید میشوند.
در ایالات متحده ، استفاده عادی از سنگ خورشید توسط گوهرتراشان در اوایل دهه 1900 آغاز شد. در آن زمان کمپانی تیفانی ( Tiffany & Company ) معادنی را در نزدیکی جامعه Plush اورگن ثبت کرد. در آنجا اولین معدن تجاری سان‌استون در ایالات متحده افتتاح و جواهرات با تراش دامله و فست این سنگ تولید کردند. آنها سنگ های شفاف را “الماس مخملی” می‌نامیدند.
ظاهرا تلاش‌های آنها برای سنگ خورشید انتظارات تیفانی را برآورده نکرده است زیرا آنها تولید را متوقف و معادن خود را فروختند. در اوایل دهه 1980 ، ذخایر جدید سنگ خورشید قادر به حفظ عملیات معدنکاری تجاری در ایالت اورگن کشف شد. کنگره آمریکا در سال 1987 بصورت رسمی نام “سان استون اورگن” را سنگ این ایالت نامید و این شهرت، توجه جامعه گوهرتراشان ایالات متحده را به این سنگ برانگیخت.
سان استون ؛ سنگی از جنس فلدسپار
گروه فلدسپار بسیار گسترده است. دو شاخه اصلی از درخت خانوادگی فلدسپار وجود دارد. فلدسپارهایی که حاوی پتاسیم هستند و نوع دوم که حاوی مخلوطی از کلسیم و سدیم هستند. سان‌استون جزو شاخه فلدسپار حاوی پتاسیم است. اینها ارتوکلاز هستند ، که شامل انواع سنگهای قیمتی مون شامل استون ، سان استون ارتوکلاز و میکروکلین که شامل نوع گوهری آمازونیت است. شکل بدون پدیده خاصی از ارتوکلاز فلدسپار در موارد نادر در جواهرات استفاده میشود. گاهی اوقات به صورت تراش فست ، رنگ آن معمولاً زرد شفاف است. گونه‌های گوهر در این خانواده فلدسپار شامل لابرادوریت و الیگوکلاز هستند.
سنگ‌خورشید ؛ گوهری با درخششی خاص
سان‌استون (Sun Stone) یا “سنگ خورشید” نوعی فلدسپار پلاژيوكلاز شفاف تا ماتی است که میانباره‌های ریز معدنی درون آن وقتی در مقابل نور قرار گیرند درخشش و جرقه خاص فلزی مانند به نمایش می‌گذارد. این اجزاء معدنی معمولاً دارای جهت گیری مشترک بوده و نوری که وارد سنگ میشود از زاویه مشترک از آنها منعکس میشود.
این باعث ایجاد درخششی از ذرات در چشم ناظر میشود که آنها را با زاویه مناسب نوری مشاهده می‌کند. این ویژگی نوری با عنوان “آونتورسنس (aventurescence)” شناخته میشود. اونتورسنسی خودش نوعی “اثر شیلر” است ولی با جرقه و تلالو بیشتر که معمولا ما در اونتورین و فلدسپار آونتورین که همان سان‌استون است میبینیم.
پدیده آونتورسنسی نور تولید شده توسط سان‌استون را میتوان با سه عمل مختلف مشاهده کرد:
حرکت سنگ در نور
حرکت موقعیت نور
حرکت چشم ناظر
سنگ خورشید همچنین به عنوان “هلیولیت (heliolite )” و معمولاً اگر پدیده اونتورسنسی داشته باشد با نام “فلدسپار آونتورین” شناخته میشود. ارتوکلاز و پلاژیوکلاز گوهری نیز از این نام بی بهره نمانده است. این سنگ را به صورت دامله ، مهره و مجسمه‌های کوچک برش خورده تراش می‌دهند. از شفاف ترین قطعه‌ها برای تولید گوهرهایی با تراش فست استفاده میشود.
اینکلوژنهایی که سبب مرغوبیت سنگ میشوند
اینکلوژنها ذرات مواد خارجی گیرافتاده درون یک سنگ هستند. آنها باعث کاهش وضوح سنگ میشوند و معمولاً مرغوبیت آن را کاهش می‌دهند. با این حال ، برخی از میانباره‌های موجود در سنگ خورشید می‌توانند کیفیت و مرغوبیت یک گوهر را تقویت کنند. این اجزاء صاف ، صفحه‌ای شکل ، بسیار بازتابی هستند و دقیقاً در امتداد محور کریستالوگرافی میزبان خود قرار گرفته اند.
این جهت‌گیری مشترک آنها را قادر می‌سازد تا هنگام حرکت سنگ زیر نور ، نوعی خاص از درخشندگی و انعکاس تولید کنند. این درخشش‌های نور معمولاً بیننده را خوشحال میکنند و مطلوبیت سنگ را افزایش می‌دهند. این پدیده میتواند به اندازه کافی قوی باشد که ناظر را شگفت زده و مجذوب خود کند. اینکلوژنهای موجود در سنگ خورشید معمولاً صفحات بسیار ریز مس ، هماتیت یا گوتیت هستند که در سایز کوچک درخششی طلایی و یا مایل به قرمز دارند. آنها معمولاً به موازات یکی از صفحات کریستالوگرافی درون سنگ هم‌جهت میشوند.
میانباره‌های موجود در سان‌استون می‌توانند آنقدر کوچک باشند که برای چشم غیرمستقیم قابل مشاهده نیستند ، یا می‌توانند به اندازه کافی بزرگ باشند که به وضوح قابل مشاهده باشند. هرچه بزرگتر باشند تلالو و برق بهتری منعکس میکنند. البته حتی درصورت بزرگ بودن اغلب درصورت مشاهده از بغل خیلی نازک هستند. نگین‌های سان‌استون تراشیده به صورت دامله با تعداد کمی از میانباره‌ها ، پدیده تلالو آونتورسنسی ضعیفی دارند و برعکس. گاهی اوقات نیز این اینکلوژنها بسیار ریز هستند ولی چناچه تعداد و تراکم آنها زیاد باشد نور ورودی به آنها سبب انعکاس و رنگین تابی خاصی به گوهر میشود.
انواع رنگ سنگ خورشید
سنگ‌خورشید در طیف وسیعی از رنگ‌ها رخ می‌دهد که از بی رنگ شروع میشود و تا زرد ، نارنجی و قرمز دامنه می‌یابد. رنگ ، تا حدودی با فراوانی و اندازه صفحات کوچک مس درون سنگ مشخص میشود. این ذرات رنگ صورتی یا مایل به قرمز را به سنگ منتقل میکنند. برخی از استثناها به رنگ سبز پررنگ یا مایل به آبی رنگ هستند.
رنگ میتواند در یک سنگ واحد متفاوت باشد. بعضی از سنگها شیب غلظت رنگ را به نمایش می‌گذارند. آنها ممکن است از یک طرف سنگ صورتی و به تدریج به رنگ نارنجی در طرف دیگر آن متمایل شوند. سایر سنگها دارای تغییر رنگ تند هستند. این سنگها ممکن است دارای تکه‌های سبز در تماس با نواحی قرمز باشند. برخی از سان‌استون‌های استثنایی دارای ویژگی چند رنگ نمایی هستند – رنگ آنها بسته به جهت مشاهده در یک یا سه رنگ متفاوت دیده میشود.
معادن سان‌استون
معروف‌ترین ذخایر سان استون در ایالات متحده در اورِگِن واقع شده است. تعدادی از ذخایر سنگ خورشید در اورِگِن به اندازه کافی بزرگ هستند که می‌توانند عملیات معدنکاری را متحمل شوند. آنها در جریان‌های بازالت خاصی در لیک کانتی و شهرستان هارنی یافت میشوند. در آنجا سان‌استون به شکل درشت بلور در بازالت ظاهر میشود. جریان‌های بازالت اورِگِن که حاوی سنگ‌خورشید است ، عمدتا در اراضی عمومی قرار دارد و بسیاری از مناطق پربار یا امیدوارکننده با مطالبه معدن نگه‌داشته میشوند. دایره مدیریت زمین آمریكا یك ناحیه در لیک‌کانتی را به عنوان یك منطقه شکار سنگ عمومی رزرو كرده است كه در آن هر كسی میتواند وارد آن شود ، به دنبال سنگ خورشید باشد و آنچه را كه برای استفاده شخصی پیدا می كند ، نگه دارد.
گردآورندگان باید قوانین جمع آوری BLM را رعایت کرده و از اراضی مجاور که ادعاهای معدنکاری در آن ثبت شده است ، دور بمانند. جمع آوری در زمین با ادعای معدن فعال فقط میتواند با اجازه مالک انجام شود. سان‌استون در استرالیا ، کانادا ، چین ، کنگو ، هند ، مکزیک ، نروژ ، روسیه ، سریلانکا ، تانزانیا ، ایالات متحده (اورِگِن ، نیویورک ، ویرجینیا ، پنسیلوانیا) و سایر مناطق یافت شده است. سنگ‌خورشید های استخراج شده از هند دارای رنگ بدنه قهوه‌ای – قرمز و تلالویی آفتابی دارند.
ارزش‌گذاری و قیمت سنگ خورشید
ارزش سنگ خورشید با کیفیت گوهری با توجه به رنگ ، شفافیت و کیفیت آونتورسنسی آن تعیین میشود. سنگهای بی رنگ و زرد معمولاً ارزانترین نوع آنها هستند و ارزش آنها در رنگهای صورتی ، نارنجی و قرمز افزایش می‌یابد. سان‌استون‌های قرمز روشن ، سبز و دو رنگ (bicolor) زیبا بالاترین قیمت را دارند. سنگهای شفاف با اونتورسنسی خوب ، جزو دسته هایی با قیمت پریمیوم هستند. سان‌استون تقریباً برای هر بودجه ای مناسب است. تراش‌های دامله کوچک با رنگ نارنجی دلپذیر و حرکات زیبا را می توان با قیمت کمتر از 50 دلار خریداری کرد. هرچند همین مقدار هم با توجه به پول ریال ایران حدود یک میلیون تومان میشود! . سنگهای قرمز روشن و دورنگ جذاب که بصورت تراش فست حرفه ای تراشیده شده اند، می‌توانند هر قیراط بیش از 500 دلار بفروش برسند.
اگرچه اونتورسنس همان چیزی است که به طور سنتی برای سان‌استون و آونتورین معروف است ولی پلاژیوکلاز با کیفیت گوهری و پاک و “بدون اونتورسنسی” از ایالت اورِگِن آمریکا با عنوان “Oregon Sunstone” فروخته میشوند. پلاژیوکلاز با کیفیت گوهری و “با اونتورسنسی” آشکار و واضح از مکزیک تحت عنوان سان‌استون طلایی یا “Golden Sunstone” فروخته میشوند.
“تراش” همه چیز است
استادکارانی که سنگ خورشید را می‌تراشند قبل از شروع کار باید سنگ را بررسی کنند. اگر سنگ با جهت گیری تصادفی برش داده شود ، احتمالا اوتورسنسی کمتر از حد مطلوب خواهد بود. حداکثر انعکاس و درخشش تقارنی در یک تراش دامله هنگامی بدست می‌آید که موازی با جهت صفحات ریز بالا و پایین سنگ تراش داده شود. در این جهت ، تراش دامله معمولاً حداکثر رنگ را هنگام مشاهده از بالا نشان می‌دهد و اثر شیلر در کل سنگ متقارن است. بعضی از گوهرتراشان از سنگ خورشید با سایز بالاتر از سه اینچ برای حجاری‌های کوچک و مجسمه ها استفاده میکنند. مهره‌های سنگ‌خورشید نیز محبوب هستند. برای مهره‌ها، سان استون از هر دو ذرات مس که درون آن قرار دارد ، اثر آونتورسنسی را نشان می‌دهد.
به عنوان یک نوع فلدسپار ، سنگ خورشید دارای سختی 6 در مقیاس سختی موهس و رخ کامل از دو جهت است. این باعث می شود که گوشواره‌ها ، سنجاق سینه ، آویزهای کوچک و سایر جواهرآلاتی که در معرض سایش با سنگی دیگر نیستند ، ایده آل باشند. در هنگام استفاده از انگشتر بهترین حالت این است که لبه ها با دیواره های حفاظی مناسب پوشیده شوند تا سنگ از ضربه محافظت میشود.
تراش فست یا دامله
سان‌استون‌های اورگن شفاف با تراش فست بسیار زیبا میشوند. هرچند که بسیاری از انواع سنگهای قیمتی که توسط اینکلوژنهای درونی خود پدیده نوری تولید میکنند (مانند پدیده ستاره‌ای توسط یک یاقوت کبود استار ، چاتویانس یا کریزوبریل ، یا اونتورسنسی آونتورین) به صورت دامله (بیضی گمبدی) تراش داده میشوند تا به بهترین شکل ممکن آن پدیده را نشان‌دهند. نمونه‌های سنگ خورشید با پدیده نوری زیبا معمولاً بصورت دامله تراشیده میشوند. نور حادثه باعث ایجاد درخشش بر روی دامله گنبدی شکل میشود که در نور به جلو و عقب کج شده است. هنگامی که زاویه بین چشم ناظر و سنگ برابر باشد با همان زاویه نور فرودی (اما در جهت مخالف) ، ناظر درخشش نور روشنی را می‌بیند. این زمانی است که بازتاب کاملی از ذرات میانباره‌ها مشاهده شود.
سان استون‌های سنتتیک و بدل
بهسازی شناخته شده‌ای درباره این سنگ وجود ندارد. در اوایل دهه 2000 ، موادی به عنوان سنگ خورشید تبتی یا آندزین تبتی به بازار عرضه شد و جنجالی را شروع کرد. کارشناسان چندین آزمایشگاه گوهرشناسی این سنگها را مورد بررسی قرار دادند ، از مناطقی که گفته میشود منبع آنهاست بازدید کرده و اخیرا توسعه فرآیندهای بهسازی گوهرها را بررسی کردند.
یافته‌های آنها حاکی از آن است که این سنگها از مغولستان آندزین کم رنگ بوده است که با تزریق مس درون آنها، بهسازی شده‌اند تا رنگ آمیزی شاداب و زنده داشته باشند. درباره بدل سنگ خورشید نیز شاید نزدیکترین آن دلربا باشد که نوعی ماده شیشه ای حاوی ذرات مس میباشد و به عنوان بدل سان‌استون و بخصوص آونتورین معروف است.
باورهای باستانی درباره خواص سنگ خورشید
مردم باستان معتقد بودند که سان‌استون زمانی بخشی از خورشید را تشکیل می داد و در طی یک گرفتگی کامل خورشید روی زمین می‌افتد. در یونان باستان ، سان‌استون نماینده خدای خورشید بود ، زندگی و وفور را برای همه افرادی که بخت و اقبال داشتند اعطا میکرد. اغلب در تزئین اجاق ها و بشقاب ها استفاده می شد و اعتقاد بر این بود که با سم مقابله می کند و قدرت را افزایش می‌دهد. در فرهنگ‌های شرقی اعتقاد بر این بود که خوشبختی برای صاحبش می‌آورد.
در هند باستان ، سنگ خورشید به عنوان محافظت از نیروهای مخرب سایر قلمروها مورد احترام قرار گرفت. این سنگ توسط سرخپوستان کانادایی در آیین های خود استفاده می‌کردند تا روح را بوسیله ارتباط با نور شفابخش سفید طلایی خورشید راهنمایی می‌کند. نشستن در آفتاب که با دایره‌ای که از سنگهای سان‌استون احاطه شده بود ، درمانی قدیمی برای روماتیسم بود. باور بر این است تماس بدنی با یک نمونه بزرگ باعث تسکین درد پا و مشکلات ستون فقرات نیز میشود.
خواص سنگ‌خورشید در چاکرا درمانی
سنگ خورشید در صورت استفاده به صورت مراقبه میتواند چاکراهای دوم (خلاقیت و اندام جنسی) و چاکرای سوم (ناف) را تقویت کند. این سنگ سبب پرورش نگرشی مثبت و خیرخواهانه شده و بر عدم اعتماد بر نفس غلبه می‌کند. سان‌استون میتواند شعله رهبری را در وچود کسانی که با آن زینت میکنند و یا آن را همراه دارند برافروزد.
سنگ خورشید سنگ قدرت شخصی و آزادی و هوشیاری فراگیر است. از خواص سنگ خورشید میتوان به گرم کردن بدن، تقویت دستگاه درون ریز و تولید مثل ، افزایش سوخت و ساز بدن و سرزندگی اشاره کرد.
