کاربرد طلا در پزشکی و دندانپزشکی
علاوه بر استفاده زینتی از این فلز، از آن در بسیاری از صنایع دیگر مانند الکترونیک، شیشهسازی و هوافضا هم استفاده میشود. با این حال شاید باور اینکه میتوان از آن در علم پزشکی و تهیه دارو هم بهره جست کمی مشکل باشد. امروزه محققان در پی یافتن کاربردهای جدید طلا با اثرات کمتر بر انسان و صرفه اقتصادی در ساخت تولیدات پزشکی هستند، بطوری که از طلا در درمان سرطان (خاصیت ضد تومور طلا)، روکش دندان و نیز بعنوان ردیاب زیستی بمنظور ارسال دارو به محل مورد نظر در بدن و ... استفاده میکنند.
کاربرد طلا در پزشکی
طلا یکی از سازگارترین فلزات جهان است و حتی در صورتی که در بدن انسان بکار گرفته شود، تاثیرات منفی از خود نشان نمیدهد. این عوامل باعث شده که طلا جایگاهی در علم پزشکی امروز پیدا کند. در حال حاضر 2.2% از طلای جهان به مصارف پزشکی و دندانپزشکی میرسد. با این حال، سهم آن در پیشبرد سلامت انسانها و کاربردهای پزشکیاش در حال افزایش است. البته هنوز هم بیشترین بخش از طلا صرف زیبایی و جواهرسازی میشود. مجله تخصصی «ژئولوژی» سهم جواهرسازی را در سبد مصرف طلا تا 75% هم برآورد میکند. اما با کمیابتر شدن طلا و افزایش قیمت آن در آینده، به نظر میرسد که تقاضای بشر برای استفاده از طلا در جواهرسازی کاهش یابد و دیگر مصارف تخصصی آن مانند کاربردهایش در پزشکی افزایش یابد. ضمن آنکه کشورهای ثروتمندی چون آمریکا، آلمان و انگلستان سعیشان بر این است که از مصارف غیرضروری طلا چون ساخت زیورآلات و اشیای زینتی کاسته و به مصارف صنعتی بویژه الکترونیک و پزشکی آن بیفزایند و از آنجا که اکتشاف و استخراج طلا در کشورمان بخش ناچیزی را به خود اختصاص میدهد وجود مدیریت مصرف بمنظور اولویت دهی به کاربردهای طلا امری لازم به نظر میرسد.
طلا، درمان سرطان:
تاکنون دانشمندان با تکیه بر طلا توانستهاند، علم پزشکی را تا حد زیادی بهبود ببخشند. با این حال، کاربرد طلا در پزشکی در انتهای راه نیست و هنوز هم به کمک آن، علم بشر در حال رشد است.طلا علاوه بر آنکه به دلیل سازگاری با بدن انسان، در کاشتهای داخل بدن استفاده زیادی از آن میشود، راه بشر را برای درمان سرطان هم باز میکند.با آنکه تاکنون تعدادی دارو برای درمان سرطان و از بین بردن سلولهای سرطانی ابداع شدهاند، مشکل شناسایی و ردیابی «سلولهای هدف» مانع از اثربخشی این داروها میشود.این داروها درحالحاضر علاوه بر آنکه سلولهای سرطانی را پیدا کرده و آنها را از بین میبرند، سلولهای اطراف را هم نابود میکنند. با این حال، با پیشرفت علم نانو و استفاده از نانو ذرات فلزاتی مانند طلا و نقره این امیدواری وجود دارد که در آینده بتوان داروهای ضد سرطان را بطور دقیق و فقط به سلولهای آسیبدیده رساند.
کاربرد طلا در دندانپزشکی:
کاربرد طلا در دندانپزشکی نیز به سازش پذیری بالا، انعطاف پذیری خوب و پایداری آن در برابر خوردگی شیمیایی باز میگردد. البته از آنجا که طلا فلزی نرم است، از آلیاژ آن در تهیه سیمهای ارتودنسی، روکش دندان و ماده پرکننده حفرههای دندان استفاده میشود.گفتنی است که روکش طلا روی دندان هرگز تیره نشده و نیازی به جرم گیری ندارد، در ضمن دچار پوسیدگی نشده و با همان نرخ رشد مینای دندان منبسط میشود. (درتهیه آلیاژ طلا برای دندانپزشکی (60-75)% طلا به همراه نقره، پالادینیوم و پلاتین به کار میرود. به این ترتیب حدود 75% آن به فلزات گرانبها و مابقی به مس و روی اختصاص مییابد) طلا در دندانپزشکی به 4 شکل زیر بکار میرود: فلز خالص به اشکال ورقهای، پودر یا رشتههای باریک، آلیاژ شکل گرفته به اشکال سیمها و صفحات، آلیاژ برای قالب گیری، ماده پرکننده تهیه شده از آلیاژ طلا.در حدود 2.2 درصد از تقاضاي طلا در دندانپزشكي مصرف ميشود زيرا علاوه بر مقاومت در برابر خوردگي، با همان نرخ رشد ميناي دندان منبسط ميشود.ميزان تقاضا براي دندانپزشكي و مصارف صنعتي در طول سال تقريباْ ثابت ميباشد و تغييرات خاصي را نشان نميدهد. ولي تقاضا براي جواهرات و تقاضا براي مشتري كه متاثر از تقاضا براي جواهرات است در سه ماهه آخر سال بالاترين مقدار را نشان ميدهند. طلا يکي از عناصر باارزش در پزشکي مدرن به شمار ميرود، و علت آن اين است که طلا عنصري غيرسمي و بي خطر بوده و يکي از بهترين انواع فلزات هادي جريان الکتريسيته ميباشد، چگالي اين عنصر ميتواند آن را در زير ميکروسکوپ الکتروني قابل مشاهده سازد. علاوه براين طلا عنصري نابودناپذير و فلزي نرم بوده و اين کارکردن با طلا را آسان ميکند.بيشتر طلاهاي استفاده شده در دندانپزشکي به صورت آلياژ با ديگر فلزات مانند پلاتين، پالاديوم، نقره، مس و روي ميباشد. طلا عنصري غيرسمي بوده و در اثر فرآيندهاي بيولوژيکي براي استفادههاي دندانپزشکي آماده ميگردد. براي دندانپزشک استفاده از اين فلز به علت مقاومت بالا ، سختي زياد ،بادوامي آن مناسب است، همچنين طلا هرگز سائيده نشده و تيره نميشود. همچنين مقاومت بالا نسبت به عوامل شيميايي باعث جلوگيري از پوسيدگي و زنگ زدگي طلا ميگردد.
مزايای مصرف طلا در دندانپزشکی
- ماده با عمر زياد.
- شکلپذير بوده و به راحتي به شکل دلخواه در ميآيد.
- طلا داراي سختي درحدود ميناي دندان است و به طور مناسب دندان را ميپوشاند.
- طلا شکننده نبوده و خرد نميشود.
- طلا سازگار با محيط زيست و غيرسمي ميباشد.
معايب مصرف طلا در دندانپزشکی
- طلا بسيار گران است.
- طلا يک هادي بسيار مناسب حرارت ميباشد.
- رنگ زرد طلا ممکن است بر زيبايي اثر نامطلوبي داشته باشد.
- طلا به ساختار دندان متصل نميشود و هر زماني ممکن است جدا شود.
- طلا ممکن است با قطبهاي الکتريکي بدن واکنش دهد.
مصارف درمانی طلا:
از گذشتههای خیلی دور طلا برای درمان بسیاری از بیماریها استفاده میشد. در اینجا به تعدادی از این بیماریها اشاره میشود.
۱. در حدود سال ۱۸۸۵ در آمریکا طلای کلوئیدی به عنوان درمان دیپسومانیا (dipsomania)که میل شدید به مصرف الکل میباشد، به کار میرفت.
۲. اولین تحقیق پزشکی مستند و مدرن در مورد کاربرد طلا در سال ۱۸۹۰ صورت گرفت. در این سال دکتر رابرت کخ کشف کرد که باسیل سل نمیتواند در حضور طلا زندگی کند.
۳. در اوایل دهه ۱۹۰۰ پزشکان برای درمان دردهای مفصلی، قطعهای از طلا به ارزش پنج دلار را در زیر پوست، مثلآ در ناحیه مفصل زانو کار میگذاشتند در نتیجه در بیشتر موارد درد کاهش یافته یا کاملآ برطرف میشد.
۴. از سال ۱۹۲۷ طلا به طور مداوم برای درمان آرتروز به کار گرفته شده است.
۵. طلا در مورد ناهنجاریهای غددی و عصبی مورد استفاده بوده و در احیاء مجدد فعالیتهای غددی، تحریک اعصاب و آزاد کردن فشار عصبی سودمند است.
۶. طلا میتواند بر مکانیسم گرمایی بدن تاثیر مثبتی داشته باشد. بویژه در مورد عرق کردنهای شبانه، تشنگی شدید و ضعف و کاهش دمای بدن موثر است.
این دسته از تحقیقات در حال گسترش هستند و تا چند سال آینده، حتی تبدیل به یک رشته جدید دانشگاهی و پژوهشی با نام «دارورسانی»، انقلابی جدید در پزشکی و سلامت ایجاد میکند، با پیشرفت این علم، «سیستمهای رهایش دارو» کارآیی بسیار بالاتری خواهند داشت.